محتوای الکترونیکی مفهومی گسترده است و بطور کلی به هر نوع محتوایی که
از طریق رایانه قابل مشاهده و انتقال باشد، محتوای الکترونیکی گفته میشود.
اما منظور ما از محتوای الکترونیکی، مجموعه مفاهیم و مطالب آموزشی است که
با استفاده از ابزارها و رسانه های متنوع همراه با برنامه ریزی و طراحی
آموزشی در ساختاری مدون تهیه شده و میزان یادگیری فراگیر را بالا می برد و
تجربه مفید و لذت بخشی را برای او فراهم میکند. به عبارت دیگر مقصود ما از
محتوای الکترونیکی یک درس الکترونیکی است.
تیم تولید محتوای الکترونیکی باید متشکل از فرد خبره (SME)، طراح آموزشی و
پیاده ساز باشد و اساساً یک محتوای الکترونیکی خوب بر اساس همکاری این
افراد با یکدیگر شکل میگیرد. از این رو روش رایازیتون همکاری نزدیک با
اساتیدی است که وظیفه تالیف و تهیه محتوا را بر عهده می گیرند.
شرکت رایازیتون تا کنون بیش از ۸۰ درس را برای دانشگاه ها و سازمانهای
مختلف به صورت الکترونیکی پیاده سازی کرده است. در ادامه متدولوژی تولید
محتوای الکترونیکی این شرکت که بر اساس تجربیات و مطالعه شیوه های مختلف
تولید محتوا در دنیا تدوین شده است، تشریح می شود.
متدولوژی تولید محتوای الکترونیکی شرکت رایازیتون
گام ۱: تعیین مشخصات فراگیران
برای تولید یک محتوای الکترونیکی در اولین قدم باید مشخص شود که مخاطبین
یا فراگیران چه افرادی هستند و چه ویژگیهایی دارند. به عنوان مثال در چه
حدود سنی هستند، موقعیت شغلی آنها چیست، در رابطه با محتوای در حال ساخت چه
دانش پیشینی دارند و…. این گام کمک می کند تا در ادامه طراحی و اجرای
محتوا منطبق بر نیازها و ویژگیهای آنان باشد.
گام ۲: تدوین سرفصل مطالب
در این گام استاد (SME) بر اساس مشخصات فراگیران اقدام به تدوین سرفصل
یا فهرست مطالب می کند. هر درس شامل یک عنوان است به عنوان مثال “هنر
آشپزی”. استاد باید مطالب درسی خود را در دو سطح ریز کند و سرفصل‌های کلی و
عناوین بخشها را استخراج نماید. مثلاً در درس آشپزی در مرحله اول
می‌توانیم بگوییم این درس دارای ۳ سرفصل کلی است که عبارتند از: غذاهای
دریایی، غذاهای کبابی و دسرها. در مرحله دوم سرفصل‌های کلی نیز خود باید به
مجموعه‌ای از بخشها تقسیم شوند مثلاً با توجه به مثال هنر آشپزی میتوان
سرفصل غذاهای دریایی را به روشهای تهیه میگو، ماهی سفید، ماهی کفال و ماهی
قزل‌آلا تقسیم‌بندی کرد.
پس از شکستن عنوان درس در دو مرحله به بخشهای درس خواهیم رسید که در ادامه به تصمیم گیری درباره نحوه ارائه آنها خواهیم پرداخت.
گام ۳: تهیه طرح آموزشی کلان درس
در این گام تصمیم میگیریم که هر یک از بخشها در چه قالبی ارائه شوند.
روشهای و انواع مختلفی از محتوای الکترونیکی وجود دارند که می‌توانیم برای
پیاده سازی بخشها از آنها استفاده کنیم؛ که عبارتند از:
ساده‌ترین
شیوه پیاده‌سازی محتوای الکترونیکی متن است که می‌تواند در قالبهای مختلفی
ارائه شود که مناسب‌ترین آنها در قالب صفحات وب (HTML) و یا فایلهای PDF
هستند. در این نوع از محتوا از حداقل قابلیتهای فناوری اطلاعات برای
یادگیری استفاده میشود و استفاده از آن بیشتر برای مطالب تکمیلی توصیه
میشود و نه بخشهای اصلی درس.
مواردی که برای انواع محتوای الکترونیکی ذکر شد، موارد عمومی هستند و
علاوه بر استفاده تک تک از آنها، می‌توانیم از ترکیبی از آنها استفاده
کنید.
گام ۴: تعیین رسانه ارائه الکترونیکی
پس از اینکه قالب پیاده سازی هر بخش مشخص شد، باید مشخص شود که پس از
پیاده‌سای محتوای الکترونیکی چگونه میخواهیم آن را در اختیار فراگیران قرار
دهیم. تصمیم گیری در این خصوص بر اساس نوع محتوای الکترونیکی (که در گام
پیش مشخص شد)، شخصات فراگیران و زمان و بودجه انجام می شود.
در اینجا چهار روش برای ارائه محتوای الکترونیکی ذکر میشود:
بهترین
روش و روش معمول این است که محتوا را روی سیستم مدیریت یادگیری (LMS)
بگذاریم و فراگیران بتوانند با اتصال به سیستم از آن استفاده کنند. مزیت
این روش این است که فعالیتهای افراد قابل ردگیری است و می توانیم گزارشاتی
مانند اینکه هر فراگیر چه مقدار زمان برای درس خواندن صرف کرده و چه میزان
از محتوا را دیده است، دریافت کنیم.
گام ۵: تدوین محتوای خام
پس از مشخص شدن طرح آموزشی کلان درس و نحوه ارائه محتوا با همکاری استاد
و طراح آموزشی، مطالب درسی توسط استاد تالیف می شوند. در تالیف محتوا
مواردی مانند انطباق با مشخصات فراگیران، به‌روز، صحیح و دقیق بودن مطالب،
خودآموز بودن یعنی استفاده از لحن محاوره‌ای و مثال و همچنین استفاده از
خودآزمایی در نظر گرفته شود.
گام ۶: تهیه طرح آموزشی جزئی درس (سناریوی نویسی ارائه)
در این مرحله بر اساس طرح آموزشی و قالب ارائه هر جزء از محتوا، طرح
آموزشی تدوین می شود. طرح آموزشی بخصوص برای تولید انیمیشن، سناریوی های
نمایشی و شبیه سازی ها اهمیت ویژه ای دارد. در تدوین طرح آموزشی برای
انیمیشن ها، اصول طراحی آموزشی کلارک و مایر و سایر نکات باید رعایت شود.
گام ۷: پیاده سازی قطعات یادگیری (Learning Objects)
در این گام تیم فنی (پیاده سازی) بر اساس فعالیتهایی که تاکنون انجام
شده است، اقدام به پیاده سازی قطعات یادگیری می کنند. در این گام فعالیتهای
مانند ضبط صدا، انیمیشن سازی، جایگذاری متن و عکس و… انجام می شود.
گام ۸: یکپارچه سازی نهایی
در گام پایانی قطعات یادگیری پیاده سازی شده در قالبی در کنارهم قرار میگیرند.
